Dünyada ve Türkiye’de her yıl binlerce insan iş kazası sebebiyle hayatını kaybetmektedir. Bu yüzden İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİNİN amaçları şunlardır;
Ø Koruyucu Önlemleri Geliştirmek
Ø İş Kazaları Oranlarını Azaltmak
Ø İş Güvenliği Bilincini Yaymak
Ø Çalışanların Davranışlarını Değiştirmek
İşyerindeki Amaçları ise şunlardır;
a- Çalışanları korumak .(Çalışanları meslek hastalığı ve iş kazalarından korumak)
b- Üretim güvenliğini sağlamak. (Sağlıklı iş gücü, üretim güvenliği,verim artışı)
c- İşletme güvenliğini sağlamak.(Kaza ve etkilerinden işletmenin göreceği zararı önlemek)
30.06.2012 tarihinde yayımlanan 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği kanununa göre İş Sağlığı ve Güvenliği Hizmetleri için elli işçi çalıştırma sınırı ile işyerinin sanayiden sayılması şartı kaldırılarak çalışanı olan tüm işyerleri kapsama alınmıştır.
6331 sayılı kanun, İş Sağlığı Ve Güvenliği Hizmetleri Yönetmeliği ve İş Güvenliği Uzmanlarının Görev, Yetki, Sorumluluk Ve Eğitimleri Hakkında Yönetmelik gereği İşverenler; işyerlerinde alınması gereken iş sağlığı ve güvenliği tedbirlerinin belirlenmesi ve uygulanmasının izlenmesi, iş kazası ve meslek hastalıklarının önlenmesi, çalışanların ilk yardım ve acil tedavi ile koruyucu sağlık ve güvenlik hizmetlerinin yürütülmesi amacıyla; işyeri hekimi, iş güvenliği uzmanı ve diğer sağlık personeli görevlendirmek durumundadır.
Kanun, 50’den az çalışanı olan tehlikeli ve çok tehlikeli sınıfta yer alan işyerleri için de 01.01.2014 tarihinden itibaren yürürlüğe girmiştir. İşyerlerinin İş Sağlığı ve Güvenliği yükümlülüklerini yerine getirip getirmedikleri bakanlığın İSG-Katip yazılım programı ile denetlenebilmektedir.
6331 sayılı kanunun 26. Maddesinde ise bu nitelikte iş güvenliği uzmanı veya işyeri hekimi görevlendirmeyen işverene; görevlendirmediği her bir kişi için ve aykırılığın devam ettiği her ay için ayrı ayrı para cezaları verileceği hükme bağlanmıştır.
İşveren;işyerinin tehlike sınıfı ve çalışan sayısını dikkate alarak iş güvenliği uzmanı görevlendirir. Kendi işyerinde, iş güvenliği uzmanlığı görevini üstlenebilir. Görevlendirdiği kişi veya hizmet aldığı kurum ve kuruluşların gerekli bütün ihtiyaçlarını karşılar. İşveren, işyerinde sağlık ve güvenlik hizmetlerini yürütenler arasında işbirliği ve koordinasyonu sağlar. İşveren, görevlendirdiği kişi veya hizmet aldığı kurum ve kuruluşlar tarafından İSG ile ilgili mevzuata uygun olan ve yazılı olarak bildirilen tedbirleri yerine getirir. İşveren, yerine getirilmeyen hususlar varsa gerekçesi ile birlikte talepte bulunan kişiye yazılı olarak bildirir ve bu yazışmaların işyerinde düzenli olarak arşivlenmesini sağlar. Görevlendirdiği kişi veya hizmet aldığı kurum ve kuruluşları, başka işyerlerinden çalışmak üzere kendi işyerine gelen çalışanları ve bu çalışanların işverenlerini bilgilendirir. İşverenin; uzman görevlendirmesi veya hizmet satın alması işverenin sorumluluklarını etkilemez. İşveren, İSG hizmetleri ile ilgili maliyeti çalışanlara yansıtamaz.
İşveren işyerinde görev yapacak olan iş güvenliği uzmanına İş Sağlığı ve Güvenliği Hizmetleri Yönetmeliğinde belirlenen kriterlere uygun bir yer göstermek zorundadır.
İş Sağlığı Ve Güvenliği Risk Değerlendirmesi Yönetmeliği’ne göre işveren Risk Analizi yapmak veya yaptırmak zorundadır.
KAZALAR NASIL OLUŞUR?
Bir kaza beş adet temel nedenin ard arda dizilmesi sonucu meydana gelir. Bunların biri olmadıkça bir sonraki meydana gelmez ve dizi tamamlanmadıkça kaza ve yaralanma olmaz.
BU BEŞ FAKTÖRE KAZA ZİNCİRİ DENİR.
1-İnsanın doğa karşısındaki zayıflığı
2-Kişisel özürler
3-Güvensiz hareket ve koşullar
4-Kaza olayı
5-Zarar veya hasar
SADECE AŞAĞIDAKİ HALLER İŞ KAZASIDIR!!!
1- Sigortalının işyerinde bulunduğu sırada,
2- İşveren tarafından yürütülmekte olan iş dolayısıyla,
3- Sigortalının işveren tarafından görev ile başka bir yere gönderilmesi sırasında asıl işini yapmaksızın geçen zamanlarda,
4- Emzikli bayan sigortalının çocuğuna süt vermek için ayrılan zamanlarda,
5- Sigortalının, işverence sağlanan bir vasıtayla işin yapıldığı yere toplu olarak götürülüp getirilmesi sırasında
İŞ KAZASINDAN DOĞAN ZARARLAR
I- GÖRÜNEN ZARARLAR
Ø İşgücünün yaralanması veya hayatını kaybetmesi
Ø Tıbbı masraflar
Ø İş kazası tazminatı
Ø Makine, malzeme ve teçhizat masrafları
II- GÖRÜNMEYEN ZARARLAR
Ø İşgücünün işini ya da mesleğini kaybetmesi.
Ø Sürekli veya geçici iş göremezlik.
Ø İşgücünün kendisinde ve ailesinde yaratacağı ruhsal bunalımlar.
Ø İşçi, işveren ve diğer elemanların zaman kaybı.
Ø Yeni işgücü yetiştirme masrafı ve zaman kaybı.
Ø Moral bozukluğu sonucu işgücü kaybı.
Ø İşletmenin alıcı firmalara ödeyeceği tazminat.
Ø İşletmenin itibarının düşmesi.
Ø İşyeri yönetimine duyulan güvensizlik.
Ø İşgücü devrinin artması.
26 Aralık 2012 Çarşamba İş Sağlığı Ve Güvenliğine İlişkin İşyeri Tehlike Sınıfları Tebliği’ne Göre;
ü Az Tehlikeli işyerlerinde C Sınıfı,
ü Tehlikeli işyerlerinde B Sınıfı,
ü Çok Tehlikeli işyerlerinde A Sınıfı
ü İş Güvenliği Uzmanı ile İşyeri Hekimi ve diğer sağlık personeli çalıştırılması gerekmektedir.
İş güvenliği uzmanlarının nitelikleri ve görevlendirilmeleri;
(1) İşverence iş güvenliği uzmanı olarak görevlendirilecekler, bu Yönetmeliğe göre geçerli iş güvenliği uzmanlığı belgesine sahip olmak zorundadır. İş güvenliği uzmanlarından; (C) sınıfı belgeye sahip olanlar az tehlikeli sınıfta, (B) sınıfı belgeye sahip olanlar az tehlikeli ve tehlikeli sınıflarda, (A) sınıfı belgeye sahip olanlar ise bütün tehlike sınıflarında yer alan işyerlerinde çalışabilirler. İş güvenliği uzmanlarının görevlendirilmesinde, bu Yönetmeliğe göre hesaplanan çalışma süreleri bölünerek birden fazla iş güvenliği uzmanına verilemez. Ancak vardiyalı çalışma yapılan işyerlerinde işveren tarafından vardiyalara uygun şekilde görevlendirme yapılır.
İş güvenliği uzmanlarının görevleri
a) Rehberlik;
1) Önerilerde bulunmak.
2) Tedbirleri işverene yazılı olarak bildirmek.
3) İşyerinde alınacak önlemler konusunda çalışmalar yaparak işverene önerilerde bulunmak.
4) İşyerine zarar verme potansiyeli olan olayların nedenlerinin araştırılması konusunda çalışma yapmak ve işverene önerilerde bulunmak.
b) Risk değerlendirmesi;
İş sağlığı ve güvenliği yönünden risk değerlendirmesi yapılmasıyla ilgili çalışmalara ve uygulanmasına katılmak, risk değerlendirmesi sonucunda alınması gereken sağlık ve güvenlik önlemleri konusunda işverene önerilerde bulunmak ve takibini yapmak.
c) Çalışma ortamı gözetimi;
1) Yapılması gereken periyodik bakım, kontrol ve ölçümleri planlamak ve uygulamalarını kontrol etmek.
2) Acil durum planlarının hazırlanması çalışmalarına katılmak, bu konuyla ilgili periyodik eğitimlerin ve tatbikatların yapılmasını ve acil durum planı doğrultusunda hareket edilmesini izlemek ve kontrol etmek.
ç) Eğitim, bilgilendirme ve kayıt;
1) Çalışanların İSG eğitimlerinin ilgili mevzuata uygun olarak planlanması konusunda çalışma yaparak işverenin onayına sunmak ve uygulamalarını yapmak veya kontrol etmek.
2) Yıllık değerlendirme raporunu işyeri hekimi ile işbirliği halinde hazırlamak.
3) Çalışanlara yönelik bilgilendirme faaliyetlerini düzenleyerek işverenin onayına sunmak ve uygulamasını kontrol etmek.
4) İSG talimatları ile çalışma izin prosedürlerini hazırlayarak işverenin onayına sunmak ve uygulamasını kontrol etmek.
5) Bakanlıkça belirlenecek İSG’ ni ilgilendiren konularla ilgili bilgileri, İSG KATİP’e bildirmek.
d) İlgili birimlerle işbirliği;
1) İşyeri hekimiyle birlikte iş kazaları ve meslek hastalıklarıyla ilgili değerlendirme yapmak, tehlikeli olayın tekrarlanmaması için inceleme yaparak önleyici faaliyet planlarını hazırlamak ve uygulamaların takibini yapmak.
2) Bir sonraki yılda gerçekleştirilecek İSG’yle ilgili faaliyetlerin yer aldığı yıllık çalışma planını işyeri hekimiyle birlikte hazırlamak.
3) Çalışan temsilcisi ve destek elemanlarının çalışmalarına destek sağlamak ve bu kişilerle işbirliği yapmak.
İş güvenliği uzmanlarının yetkileri;
a) İşverene bildirilen İSG’yle ilgili alınması gereken hayati tehlike arz edenlerin tedbirlerin, yerine getirilmemesi hâlinde, bu hususu işyerinin bağlı bulunduğu çalışma ve iş kurumu il müdürlüğüne bildirmek.
b) İşyerinde belirlediği hayati tehlikenin ciddi ve önlenemez olması ve bu hususun acil müdahale gerektirmesi halinde işin durdurulması için işverene başvurmak.
c) Görevi gereği işyerinin bütün bölümlerinde İSG konusunda inceleme ve araştırma yapmak, gerekli bilgi ve belgelere ulaşmak ve çalışanlarla görüşmek.
ç) Görevinin gerektirdiği konularda işverenin bilgisi dâhilinde ilgili kurum ve kuruluşlarla işyerinin iç düzenlemelerine uygun olarak işbirliği yapmak.
İş güvenliği uzmanlarının yükümlülükleri
(1) İş güvenliği uzmanları, yönetmelikte belirtilen görevlerini yaparken, işin normal akışını mümkün olduğu kadar aksatmamak ve verimli bir çalışma ortamının sağlanmasına katkıda bulunmak, işverenin ve işyerinin meslek sırları, ekonomik ve ticari durumları ile ilgili bilgileri gizli tutmakla yükümlüdürler.
(2) İş güvenliği uzmanları, İSG hizmetlerinin yürütülmesindeki ihmallerinden dolayı, hizmet sundukları işverene karşı sorumludur.
(3) Çalışanın ölümü veya maluliyetiyle sonuçlanacak şekilde vücut bütünlüğünün bozulmasına neden olan iş kazası veya meslek hastalığının meydana gelmesinde ihmali tespit edilen iş güvenliği uzmanının yetki belgesinin geçerliliği altı ay süreyle askıya alınır.
(4) İş güvenliği uzmanı, görevlendirildiği işyerinde yapılan çalışmalara ilişkin tespit ve tavsiyeleri ile 9 uncu maddede belirtilen hususlara ait faaliyetlerini, işyeri hekimi ile birlikte yapılan çalışmaları ve gerekli gördüğü diğer hususları onaylı deftere yazar.
İş güvenliği uzmanlarının çalışma süreleri
işyerlerinde; 1) Az tehlikeli sınıfta yer alanlarda, çalışan başına ayda en az 10 dakika.
2) Tehlikeli sınıfta yer alanlarda, çalışan başına ayda en az 20 dakika.
3) Çok tehlikeli sınıfta yer alanlarda, çalışan başına ayda en az 40 dakika. Olmalıdır.
Çalışanların İş sağlığı ve güvenliği eğitimleri;
MADDE 6 – (1) İşveren, çalışanlarına asgari Ek-1’de belirtilen konuları içerecek şekilde iş sağlığı ve güvenliği eğitimlerinin verilmesini sağlar.
(2) İşveren, çalışan fiilen çalışmaya başlamadan önce, çalışanın yapacağı iş ve işyerine özgü riskler ile korunma tedbirlerini içeren konularda öncelikli olarak eğitilmesini sağlar.
(3) Çalışma yeri veya iş değişikliği, iş ekipmanının değişmesi, yeni teknoloji uygulanması gibi durumlar nedeniyle ortaya çıkacak risklerle ilgili eğitimler ayrıca verilir.
(4) Birinci fıkraya göre verilen eğitimler, değişen ve ortaya çıkan yeni riskler de dikkate alınarak aşağıda belirtilen düzenli aralıklarla tekrarlanır:
a) Çok tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerinde yılda en az bir defa.
b) Tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerinde iki yılda en az bir defa.
c) Az tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerinde üç yılda en az bir defa.
(5) İş kazası geçiren veya meslek hastalığına yakalanan çalışana işe dönüşünde çalışmaya başlamadan önce, kazanın veya meslek hastalığının sebepleri, korunma yolları ve güvenli çalışma yöntemleri ile ilgili ilave eğitim verilir.
(6) Herhangi bir sebeple altı aydan fazla süreyle işten uzak kalanlara, tekrar işe başlatılmadan önce bilgi yenileme eğitimi verilir.
Mesleki bağımsızlık ve etik ilkeler
İş sağlığı ve güvenliği hizmetleri ve eğitimlerde görevlendirilenler;
a) Önerilerde bulunurken hiçbir etki altında kalmazlar.
b) Hizmet sundukları kişilerle güven, gizlilik ve eşitliğe dayanan bir ilişki kurar ve ayrım gözetmezler.
c) Çalışma ortamının düzenlenmesinde çalışanlarla iletişime açık ve işbirliği içerisinde hareket ederler.
(2) Mesleki bağımsızlığın sonuçları görevlendirilenlerin aleyhine kullanılamaz ve sözleşmelere mesleki anlamda bağımsız çalışmayı kısıtlayabilecek şartlar konulamaz.
(3) İş sağlığı ve güvenliği hizmetleri ile eğitimlerde görevlendirilenlerin hak ve yetkileri, görevlerini yerine getirmeleri nedeniyle kısıtlanamaz. Bu kişiler, görevlerini ve uzmanlık bilgilerini mesleğin gerektirdiği etik ilkeler ve mesleki bağımsızlık içerisinde sürdürür.
Tehlike ve Risk Kavramları: Tehlike: Köpek balığı sadece bir TEHLİKE dir .Suya girerseniz köpek balığı bir RİSK olur. İnsan ve tehlike aynı ortamda ise RİSK BAŞLAMIŞTIR.
Risk:Tehlikelerden kaynaklanan bir olayın, meydana gelme ihtimali ile zarar verme derecesinin
bileşkesidir.Risk= İ x Ş İ : İhtimal, Ş: Zararın şiddeti/derecesi/büyüklüğü
Bilimsel esaslı gruplamadatehlikeler;
1. Fiziksel Tehlikeler, (Gürültü, Titreşim, Aydınlatma,Isı, Yangın / Patlama)
2. Kimyasal Tehlikeler,( Toz, Duman, Gaz,Buhar, Buğu, Sıvı,Katı, Elyaf, lif)
3. Biyolojik Tehlikeler, (Bakteriler, Virüsler, Küf, Mantar)
4. Elektrik Tehlikeleri, (Elektriğe çarpılma (şok),Yanık ,Yangın, Patlama, Yüksek Gerilime dikkat!!!!!!!)
5. Mekanik Tehlikeler, (Kesme,Delme,Kaynak,Taşlama,Kaldırma,Taşıma, yükleme,Bakım vb.)
6. Ergonomik Tehlikeler, (İşe bağlı kas ve iskelet sistemi bozuklukluklarına yol açan hareket ve duruşların meydana getirdiği tehlikeler; Tekrarlayıcı hareketler,Uzun süreli statik pozisyon,Uzun süreli yoğun aktivite, Vibrasyon,Çalışma ortamı ve ekipmanın dizaynı,Mekanik stres,Ortamın ısısı)
7. Çevresel Tehlikeler, (Atıkların düzenli toplanmaması,Tasnifleme ayıklamanın yapılmaması,Doğal afetler (deprem, sel, yıldırım vb),Sabotaj ,Yangın,Toz(Çevreden gelen) vb.)
8. Organizasyonel /idari Tehlikeler (Görevlendirmeler (Uzmanın olmadığı zamanda sorumlular, yapı işlerinde sorumluluklar, vb.),Çalışma sürelerinin uygunsuzluğu,,İşyeri düzensizliği,Eğitim ve öğretim yetersizliği,Planlı bakım-onarım ,Mental riskler, monotonluk, iletişim,Denetimsizlik-disiplinsizlik, Hiyerarşik yapı, Yangın, Tahliye, vb organizasyonlarda,Yemek)
9. İnsanlardan Kaynaklanan Tehlikeler (İşyerinde üretim, iş takibi, eğitim, ziyaret, danışmanlık, vb işler için bulunan kişiler; Çalışan (alkol, uyuşturucu, tehlikeli hareketler/davranışlar),Stajyerler, Ziyaretçiler, Taşeronlar, Bakım-onarım ,firma temsilcileri)vb. olmak üzere gruplandırılmaktadır.
ÖRNEKLER:
| KİMYASAL MADDELERLE ÇALIŞMA | Kimyasal maddelerle çalışanın maruziyeti nedeniyle hastalanması, yanıklar, alerjik reaksiyon, zehirlenme ve meslek hastalığına yakalanma. |
| ELEKTRİKLE ÇALIŞMA |
İzolasyonu yetersiz ya da hatalı elektrikli bir iş ekipmanını kullanan çalışanın elektrik şokuna kapılması, Yetkisiz tamir, bakım, devreye alma veya çıkarma |
| ELLE TAŞIMA |
Ağır yükleri elle taşıyan çalışanın, kas-iskelet sistemi hastalıklarına yakalanması |
| GÜRÜLTÜ | § Sürekli olarak yüksek seviyede gürültülü işlerdeçalışanların kalıcı işitme kaybına uğraması § Not: Yüksek ses şiddeti düzeyi 85 dB(A)´nın üzerindedir. |
| KKE KULLANIMI | § Emniyet kemeri, baret, eldiven vb. Kişisel Koruyucu malzemesi olmadan çalışan bir kişinin kazaya uğraması |
| ERGONOMİK RİSKLER |
§ Malzeme taşıma ve çevirme sırasında yaralanma, § Kişinin yüksekten düşmesi, Malzeme düşmesi , çarpma, Islak/kaygan zemine bağlı; çarpma, kayma, tökezleme, düşme ve sıkışmaya bağlı; çarpma, burkulma ve yaralanma riski, § Kesici delici alet yaralanmaları, § Uzun süre bilgisayar kullanımına bağlı el bileği rahatsızlıkları, § Uzun süre ayakta kalma nedeniyle meydana gelen damar hastalıkları |
| İLETİŞİM | § Müşteriler ve tedarikçi çalışanları ile yaşanan iletişim sorunları § Çalışanlar arasında yaşanan iletişim sorunları § Fiziksel şiddet (Saldırı, Darp vs.) § Sözel şiddet (Hakaret, tehdit, İftira vs.) § Cinsel taciz ( sözel ve ya fiziksel) |
| ACİL DURUM YANGIN |
§ Acil durum müdahale ve tahliye planlarına uyulacak. § Yangın için önlemler alınacak, § Tatbikatlar yapılacak. |
| ACİL DURUM SEL |
§ Acil durum müdahale ve tahliye planlarına uyulacak. § Tatbikatlar yapılacak. |
| ACİL DURUM DEPREM |
§ Acil durum müdahale ve tahliye planlarına uyulacak. § Deprem için önlemler alınacak, § Tatbikatlar yapılacak. |
| ACİL DURUM SABOTAJ |
§ Acil durum müdahale ve tahliye planlarına uyulacak. § Tatbikatlar yapılacak. |
| ACİL DURUM TOPLU KAZA |
§ Acil durum müdahale ve tahliye planlarına uyulacak. § Tatbikatlar yapılacak. |
| ACİL DURUM AFETLER |
§ Acil durum müdahale ve tahliye planlarına uyulacak. § Tatbikatlar yapılacak. |
6331 SAYILI İŞ KANUNU;İŞİN DURDURULMASI
Madde 25:çok tehlikeli sınıfta yer alan maden, metal ve yapı işleri ile tehlikeli kimyasallarla çalışılan işlerin yapıldığı veya büyük endüstriyel kazaların olabileceği işyerlerinde, risk değerlendirmesi yapılmamış olması durumunda iş durdurulur.
Risk kontrol önlemleri
1) Tehlikeliyi, tehlikeli olmayan veya daha az tehlikelilerle ikame edilir.
2) Riskler ile kaynağında mücadele edilir.
3) Toplu korunma önlemlerine, kişisel korunma önlemlerine göre öncelik verilmelidir.
4)Risk kontrol tedbirleri mutlaka uygulanmalıdır. Bunlar;
• Tehlike kaynağında önlenir
• Tehlike kaynağında azaltılır
• Tehlike kapalı ortama alınır
• Kişi tehlikeden uzaklaştırılır
• İşçinin maruziyetiazaltılır
• Kişisel korunma donanımı (KKD) kullanılır
İşyerinde uygulamaya alınan kontrol tedbirlerinin etkinlikleri izlenir, kontrol edilir ve tekrar gözden geçirilir:
• Kontrol tedbirleri planlandığı gibi uygulanmakta mı?
• Uygulamanın sürekliliği sağlanıyor mu?
• Sürekli İyileştirme yapılıyor mu?
İş Sağlığı ve Güvenliği uygulamaları maliyet unsurundan çok, insanların can güvenliğinin korunması ve kaliteli yaşamın bir gereğidir.
Sağlıklı, Kazasız ve Kaliteli bir ömür dilerim…….
Sami ÖZTÜRK
Makina Mühendisi
A Sınıfı İş Güvenliği Uzmanı
ÇSGB Belge No:36027
